E-papierosy i urządzenia do vapowania pojawiły się na rynku jako rzekomo bezpieczniejsza alternatywa dla tradycyjnych wyrobów tytoniowych. Ich popularność gwałtownie wzrosła, szczególnie wśród młodszych pokoleń. Czy jednak rzeczywiście są bezpieczne? Analiza aktualnych badań naukowych rzuca światło na to kontrowersyjne zagadnienie.

Skład i działanie e-papierosów

E-papierosy wykorzystują elektroniczny system podgrzewania płynu (e-liquidu) zawierającego nikotynę, glikol propylenowy, glicerynę roślinną oraz różnorodne dodatki smakowe. Podgrzany płyn tworzy aerozol wdychany przez użytkownika. W przeciwieństwie do tradycyjnych papierosów, proces ten nie obejmuje spalania tytoniu.

Udokumentowane skutki uboczne krótkoterminowe

Badania kliniczne potwierdziły występowanie następujących efektów krótkoterminowych:

• Podrażnienie dróg oddechowych – 67% użytkowników zgłasza kaszel, podrażnienie gardła i zwiększoną produkcję śluzu w pierwszych tygodniach vapowania.
• Odwodnienie – glikol propylenowy wiąże cząsteczki wody, prowadząc do wysuszenia błon śluzowych jamy ustnej, gardła i oczu.
• Reakcje alergiczne – substancje smakowe mogą wywoływać odpowiedź immunologiczną, objawiającą się wysypką, świądem czy trudnościami w oddychaniu.
• Problemy żołądkowo-jelitowe – nudności i podrażnienie żołądka występują u około 23% nowych użytkowników.

Potencjalne skutki długoterminowe

Ponieważ e-papierosy są stosunkowo nowym zjawiskiem, pełne spektrum długofalowych konsekwencji pozostaje w fazie badań. Dotychczasowe odkrycia wskazują jednak na:

• Zmiany w tkance płucnej – badania z 2023 roku wykazały, że regularne vapowanie przez okres 3+ lat zmienia strukturę komórkową płuc, zmniejszając ich elastyczność o średnio 18%.
• EVALI – zidentyfikowano chorobę płuc związaną z vapowaniem (E-cigarette or Vaping product use-Associated Lung Injury), która w skrajnych przypadkach doprowadziła do 68 zgonów w USA.
• Wpływ na układ sercowo-naczyniowy – regulatne vapowanie zwiększa ciśnienie krwi i sztywność tętnic o 13%, potencjalnie zwiększając ryzyko chorób serca.
• Zmiany neurologiczne – ekspozycja na nikotynę w e-papierosach wpływa na rozwój mózgu u nastolatków, upośledzając funkcje poznawcze i zwiększając podatność na uzależnienia.

Różnice między vapowaniem a tradycyjnym paleniem

W porównaniu z konwencjonalnymi papierosami, e-papierosy:

• Eliminują ekspozycję na smołę i większość z 7000 związków chemicznych powstających podczas spalania tytoniu
• Zmniejszają obecność tlenku węgla w organizmie o 95-98%
• Redukują ryzyko raka płuc, choć nie eliminują go całkowicie

Jednak podkreślić należy, że „mniej szkodliwy” nie oznacza „bezpieczny”.

Wpływ na zdrowie publiczne

Wpływ e-papierosów na zdrowie publiczne jest złożony:

• Z jednej strony mogą stanowić narzędzie redukcji szkód dla uzależnionych palaczy
• Z drugiej wprowadzają nowe pokolenia do uzależnienia od nikotyny

Badanie przeprowadzone przez brytyjski Public Health England sugeruje, że e-papierosy są o 95% mniej szkodliwe niż tradycyjne wyroby tytoniowe. Jednak to porównanie nie powinno przysłaniać faktu, że wciąż występują udokumentowane efekty uboczne.

Regulacje i kontrowersje

Regulacje dotyczące e-papierosów znacząco różnią się w zależności od kraju:

• W Unii Europejskiej limitowana jest zawartość nikotyny do 20 mg/ml
• W USA trwa zaostrzanie przepisów po epidemii EVALI z 2019 roku
• Niektóre kraje, jak Australia, wprowadziły całkowity zakaz sprzedaży e-liquidów zawierających nikotynę bez recepty

Aktualne dane naukowe jednoznacznie potwierdzają występowanie skutków ubocznych związanych z użytkowaniem e-papierosów i urządzeń do vapowania. Choć są one prawdopodobnie mniej szkodliwe niż tradycyjne wyroby tytoniowe, nie można ich uznać za bezpieczne.

Osoby niepalące, zwłaszcza młodzież, powinny unikać inicjacji jakiejkolwiek formy przyjmowania nikotyny. Dla uzależnionych palaczy e-papierosy mogą stanowić mniej szkodliwą alternatywę, jednak najkorzystniejsze dla zdrowia jest całkowite zaprzestanie używania zarówno konwencjonalnych, jak i elektronicznych produktów nikotynowych.