W latach 90-tych wiele krajów na nowo spojrzało na swoje systemy rachunkowe. Kraje te szukały strategii, która pozwoliłaby na prowadzenie trafnej polityki, wszechstronnej i wewnętrznie zwartej rachunkowości zdrowotnej oraz narodowych systemów informacyjnych w ochronie zdrowia. Szersze spojrzenie na sprawy zdrowia publicznego w kilku krajach przyczyniło się do podjęcia decyzji o zmianie istniejących systemów statystycznych opieki zdrowotnej i skierowanie ich rozwoju ku bardziej zbiorczym systemom informacyjnym. Nowe systemy informacyjne łączą w jedną całość dane o drugoplanowych czynnikach społeczno-ekonomicznych (otoczenie ekonomiczne, społeczne, fizyczne) z danymi informującymi o wydatkach i finansowaniu usług opieki zdrowotnej, jak również o zużycia zasobów i pomiarze wyników.

System rachunków zdrowia (SHA) to narzędzie polityki zdrowotnej służące stworzeniu wiarygodnego, stałego i szczegółowego systemu informacyjnego ułatwiającego podejmowanie racjonalnych decyzji a jednocześnie umożliwiającego ewaluację tych decyzji jak również porównanie struktury i rozwoju systemów opieki zdrowotnej różnych krajów. System rachunków zdrowia (SHA) stanowi „rodzinę” powiązanych ze sobą tabel standardowego raportowania wydatków na ochronę zdrowia.

Do najważniejszych celów OECD Systemu Rachunków Zdrowia należą:

• dostarczanie zbioru międzynarodowych porównywalnych rachunków zdrowia – w formie standardowych tablic;
• określenie ujednoliconych międzynarodowo granic opieki zdrowotnej i jej podstawowych kategorii;
• odróżnienie podstawowych dziedzin należących do opieki zdrowotnej od dziedzin związanych ze zdrowiem i podkreślenie międzysektorowych aspektów zdrowotnych jako ogniwa łączącego politykę społeczną i ekonomiczną;
• przedstawienie tabel umożliwiających analizę przepływów finansowych w ochronie zdrowia wraz z klasyfikacją finansowania ubezpieczenia oraz innych form organizacji finansowania;
• dostarczenie struktury głównych tablic w formie zagregowanej do badań porównawczych na poziomie mezo- i mikro- systemu opieki zdrowotnej;
• zaproponowanie spójnej, odpornej na zmiany zachodzące w czasie, struktury sprawozdawczej systemu opieki zdrowotnej;
• monitorowanie ekonomicznych następstw reform systemów opieki zdrowotnej i polityki zdrowotnej w poszczególnych krajach;
• dostarczenie podstaw do analiz systemu opieki zdrowotnej z ekonomicznego punktu widzenia, spójnego z systemem rachunków narodowych;
• przedstawienie ekonomicznego modelu podaży i popytu na usługi opieki zdrowotnej – jako narzędzia pokazującego pojęciowe powiązania między Systemem Rachunków Zdrowia i rachunkiem satelitarnym ochrony zdrowia.

Opracowanie i wdrożenie Systemu Narodowego Rachunku Zdrowia w Polsce opiera się o metodologię wypracowaną przez Sekretariat OECD – System Rachunków Zdrowia SHA. Ostatnia wersja podręcznika Systemu Rachunków Zdrowia pochodzi z 2000 roku (A system of Health Account version 1.0 OECD 2000) i jest wynikiem licznych spotkań, konsultacji i badań pilotażowych przeprowadzonych przy współudziale EUROSTAT Task Force on Health Care Statictics, innych międzynarodowych organizacji, a także ekspertów narodowych rachunków zdrowia spoza krajów członkowskich. W dniach 29 -30 marca br w siedzibie OECD odbyło się spotkanie ekspertów narodowych rachunków zdrowia poświęcone udoskonaleniu tej wersji podręcznika. W spotkaniu uczestniczyli członkowie zespołu krajowych ekspertów projektu Opracowanie i Wdrożenie Narodowego Rachunku Zdrowia w Polsce finansowanego z pożyczki Banku Światowego.

Tak szerokie zainteresowanie i zaangażowanie w pracach nad systemem rachunków zdrowia wynika z potrzeby ujednolicenia baz danych dotyczących systemów ochrony zdrowia, tak aby te systemy mogły być porównywane. Jeden z czterech głównych celów Unii Europejskiej w zakresie ochrony zdrowia na lata 1998-2002, mówi, że „..kraje członkowskie powinny dążyć do ujednolicania swoich zasobów informacji, po to by możliwe były wzajemne porównania…”.

SHA ma na celu utworzenie ram / standardów potrzebnych do ujednolicenia bazy danych tak aby możliwe było przeprowadzenie międzynarodowych analiz porównawczych oraz stworzeniu modelu służącego zmianie polityki zdrowotnej i rozszerzeniu uzupełnieniu narodowych rachunków zdrowia.

System Rachunków Zdrowia (SHA) pozwala na analizę systemów ochrony zdrowia w kontekście krajowym i międzynarodowym w trzech aspektach:

•  Skąd pochodzą środki i ile środków przeznaczanych jest na ochronę zdrowia w danym kraju,
• Dokąd środki te idą -kto jest ich odbiorcą,
• Na co są przeznaczane z funkcjonalnego punktu widzenia.

SHA jest zorganizowany wokół trzyosiowego systemu zapisu wydatków na ochronę zdrowia według zaproponowanej przez OECD Międzynarodowej Klasyfikacji Rachunków Zdrowia (International Classification for Health Accounts, ICHA), składającej się z:

•  Klasyfikacji źródeł finansowania ochrony zdrowia (ICHA-HF)ICHA /classification of sources of founding
•  Klasyfikacji dostawców usług i dóbr opieki zdrowotnej (ICHA-HP)/ classification of providers
•  Klasyfikacji funkcjonalnej ochrony zdrowia (ICHA-HC) /functional classification of health care

Podobnie jak w rachunkowości, gdzie tabele oparte są na wspólnych pojęciach, definicjach, klasyfikacji i regułach rachunkowości, również w przypadku SHA konieczne jest ustalenie wstępnych warunków i zasad niezbędnych przy porównywaniu danych z poszczególnych krajów zarówno w ujęciu czasowym jak i terytorialnym. System Rachunków Zdrowia przedstawia przepływy finansowe w systemie ochrony zdrowia w trzech poziomach. Pierwszy poziom charakteryzuje źródła środków na ochronę zdrowia, drugi poziom, w niektórych analizach pomijany, ukazuje instytucje pośredniczące w przepływach. Trzeci poziom to instytucje i osoby, które używają tych środków do wytwarzania usług i dostarczania produktów o charakterze medycznym.

Kraje członkowskie Unii Europejskiej wdrażają NHA przy zastosowaniu różnych metod. Stąd EUROSTAT i OECD udzieliły rekomendacji dotyczącej wdrażania Systemu Rachunków Zdrowia (SHA) jako przyjętej podstawy metodologicznej w zakresie klasyfikacji wydatków na ochronę zdrowia do 2002 roku.