Terapia izotopem jodu 131

Cel

• Zniszczenie resztek tarczycy pozostałych po leczeniu operacyjnym (ablacja tarczycy)
• Sterylizacja pozostałych mikroognisk raka w loży tarczycy i węzłach chłonnych
• Sterylizacja przerzutów

Rodzaje

• Leczenie uzupełniające
• Leczenie radykalne
• Leczenie paliatywne

Wskazania do leczenia jodem 131

Wskazania do leczenia jodem 131 istnieją tylko u chorych na zróżnicowane raki tarczycy. Nie ma wskazań do leczenia radiojodem u chorych na raka anaplastycznego i rdzeniastego.

Wskazania do leczenia uzupełniającego

Leczenie uzupełniające wskazane jest u wszystkich chorych na raka brodawkowatego i raka pęcherzykowego w stadium pT1b-4N0-1M0 po operacji całkowitego wycięcia tarczycy. Leczenie to może stanowić także uzupełnienie operacji niecałkowitego wycięcia tarczycy, o ile u chorego operowanego wcześniej nieradykalnie istnieją przeciwwskazania do wtórnego całkowitego wycięcia tarczycy.

O ile u chorego stwierdza się przerzuty odległe, które nie wykazują jodochwytności w scyntygrafii diagnostycznej, a jednocześnie obecna jest jodochwytność w loży operowanej tarczycy, konieczne jest zniszczenie resztek gruczołu przez podanie ablacyjnej dawki izotopu, gdyż po ablacji może ujawnić się jodochwytność przerzutów odległych (na ogół komórki nowotworowe znacznie słabiej gromadzą jod niż komórki prawidłowej tarczycy).

Leczenie radiojodem nie jest konieczne u chorych na raka brodawkowatego w stadium pT1aN0M0, którzy byli leczeni niecałkowitym wycięciem tarczycy.

U  chorych na raka zróżnicowanego tarczycy, u których po operacji radykalnej nie obserwuje się znaczącej jodochwytności w loży tarczycy ani ogniskowego gromadzenia w całym ciele, można odstąpić od leczenia izotopowego, jeżeli nie ma innych czynników ryzyka

Zakres aktywności jodu stosowanego w leczeniu uzupełniającym waha się między 1,75-4 GBq (60-150 mCi) . Aktywności niższe są dopuszczalne tylko u chorych z najniższej grupy ryzyka, z zachowaniem zasady, że aktywność podana jednorazowo nie może być niższa niż 0,8 GBq (30 mCi).

Wskazania do leczenia radykalnego

Leczenie radykalne wskazane jest u tych chorych na zróżnicowane raki tarczycy, u których stwierdza się obecność przerzutów odległych gromadzących jod w wystarczającym stopniu, aby  dawka pochłoniętej energii miała działanie sterylizujące.

Wskazania do leczenia paliatywnego

Leczenie paliatywne wskazane jest u tych chorych na zróżnicowane raki tarczycy, u których stwierdza się nieoperacyjny guz pierwotny, nieoperacyjną wznowę miejscową lub obecność przerzutów odległych gromadzących jod w stopniu niewystarczającym, aby  dawka pochłoniętej energii miała działanie sterylizujące. Podawany izotop jodu może wówczas zmniejszyć objętość guza i zwolnić rozwój nowotworu, oraz złagodzić objawy choroby (duszność, ból)

Przeciwskazania do leczenia izotopem jodu 131

Przeciwwskazania bezwzględnie obejmują :

• Ciążę (u pacjentek płodnych należy ją wykluczyć przez wykonanie testu ciążowego)
• Karmienie piersią (odstęp między zakończeniem karmienia piersią i leczeniem izotopowym winien wynieść co najmniej 3 tygodnie).

Po terapii izotopem jodu antykoncepcja konieczna jest przez 12 miesięcy u kobiet i należy ją rozważyć przez 3-6 miesięcy u mężczyzn.

Leczenie izotopem jodu 131

Optymalny czas dla tej diagnostyki obejmuje 4-6 tygodni po wycięciu tarczycy. Pacjent w tym czasie nie może zażywać hormonów tarczycy ani leków zawierających jod. Alternatywnie, można bezpośrednio po operacji zastosować substytucję hormonami tarczycy, a kwalifikację do leczenia izotopowego przeprowadzić po 3 miesiącach od operacji, po 4-6 tygodniowej przerwie w leczeniu L-tyroksyną. Należy sprawdzić, czy stężenie TSH przekroczyło 30 mU/l.  

Przed podjęciem leczenia należy przeprowadzić:

• wywiad i badanie fizykalne
• oznaczenie stężenia tyreoglobuliny wraz z oceną czynników interferujących (wybór między ilościowym oznaczeniem przeciwciał antytyreoglobulinowych i pomiarem odzysku dodanej tyreoglobuliny jest związany z rodzajem metody stosowanej do oznaczania tyreoglobuliny)
• badanie morfologii krwi i stężenia wapnia zjonizowanego
• badanie ultrasonograficzne szyi
• badanie jodochwytności i scyntygrafię szyi przy stężeniu TSH >30 mU/l
• scyntygrafię całego ciała

Z tego badania można zrezygnować, jeżeli wyniki innych badań nie nasuwają podejrzenia nieradykalnego leczenia operacyjnego lub rozsiewu raka. Ostateczne wykluczenie resztkowej choroby nowotworowej, w tym także obecności mikroprzerzutów odległych raka tarczycy  dokonuje się wówczas na podstawie scyntygrafii wykonanej po podaniu dawki leczniczej izotopu jodu 131.
Jeżeli natomiast istnieje podejrzenie przerzutów odległych, wykonanie scyntygrafii całego ciała  jest konieczne dla właściwego zaplanowania leczenia izotopem jodu 131 i wymaga zastosowania dawki diagnostycznej o aktywności  40-80 MBq (1-2 mCi).

Przebieg leczenia izotopowego

Leczenie raka tarczycy izotopem jodu 131 prowadzą uprawnione ośrodki.

Przeprowadzone leczenie musi być zakończone wykonaniem scyntygrafii całego ciała (tak zwanej scyntygrafii poterapeutycznej) dla oceny ognisk jodochwytnych w ciele chorego. Scyntygrafia ta nie może być wykonana wcześniej niż 72 godziny po podaniu aktywności leczniczej.

Chory powinien otrzymać pełną informację, czy i jak długo powinien unikać kontaktu z innymi osobami, szczególnie kontaktu z dziećmi i kobietami w ciąży (przeciętnie można założyć, że okres dwutygodniowy jest wystarczający).

Powikłania po leczeniu izotopowym występują bardzo rzadko, w razie ich stwierdzenia należy zastosować leczenie objawowe.